Το αν αρχίζουν νέες σειρές με Φιλέλληνες και με Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία, σχεδόν σίγουρα δεν το γνωρίζουν ούτε οι ίδιοι. Ακόμα κι αν το έχουν αποφασίσει, είναι βέβαιο ότι δεν έχουν ιδέα τι θα ακολουθήσει. Σας θυμίζουν κάτι οι φιλόσοφοι και οι ιστορικοί; “Βγάζουμε το πρώτο κι ο Θεός βοηθός.”
Θα επισημάνω όμως τα εξής για το φετινό πρόγραμμα:
(1) Στο χρυσό 200€ έπρεπε σαφώς να υπάρχει κάτι που να θυμίζει Σμύρνη. Το λιμάνι με τα φλεγόμενα κτήρια θα ήταν ό,τι πιο αντιπροσωπευτικό. Το σχέδιο είναι απλά ελλιπές.
Κάτι που επιτείνει αυτό το πρόβλημα, αλλά είναι πολύ σοβαρό πρόβλημα και από μόνο του, είναι ότι,
για μια ακόμα φορά, μένει αναξιοποίητη η όψη της ονομαστικής αξίας. Από το 2019 (Θουκυδίδης) και μέχρι τουλάχιστον φέτος, στα μεγάλα χρυσά, που (υποτίθεται ότι) πρέπει να είναι το καμάρι του νομισματικού προγράμματος κάθε έτους, αγνοείται συστηματικά αυτή η όψη. Ήτοι “γεμίζει” με κάτι υπερμέγεθες ή/και υπέρμετρα απλό, απλά για να μη φαίνεται άδεια. Π.χ. στο νόμισμα των Περσικών Πολέμων έχουμε ένα επαναλαμβανόμενο ακόντιο, όταν θα μπορούσαμε να έχουμε μια παράσταση με οπλίτες σε διάταξη φάλαγγας ή μια τριήρη τη στιγμή εμβολισμού, περιπτώσεις στις οποίες θα μιλούσαμε για τουλάχιστον δύο κλάσεις ανώτερο αισθητικά νόμισμα. Στο Royal Mint έχουν τον βλακώδη περιορισμό η βασιλοκεφαλή να “τρώει” το μισό νόμισμα (λες και δεν μπορούν να την κάνουν μικρότερη και να τη στριμώχνουν σε μια γωνία), αφήνοντας χώρο για καλλιτεχνική δημιουργία στη μία μόνο όψη, αλλά τα τελευταία χρόνια και στα ελληνικά μεγάλα χρυσά ο καλλιτέχνης στην ουσία εκφράζεται μόνο στη μία όψη, αχρηστεύοντας τις τεράστιες προοπτικές για κάτι θεαματικά καλύτερο. Αποδεκτό να συμβαίνει αυτό σε κάποια φθηνά νομίσματα, αλλά όχι στα χρυσά (πολλώ δε μάλλον στα 200€) και στα μεγάλα ασημένια!
Πλέον, έχουμε περάσει από μια εποχή στην οποία εκδόθηκαν εξαιρετικά χρυσά νομίσματα (“Βαλκανικοί Πόλεμοι” 2012, “Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης” 2012, “Ιπποκράτης” 2013)
σε μια εποχή αδικαιολόγητου μινιμαλισμού.(2) Ο Ξενοφών η μεγαλύτερη απογοήτευση του προγράμματος (διότι καταστρέφουν μια ολόκληρη σειρά). Απέτυχαν να δημιουργήσουν μια σωστή σειρά φιλοσόφων, αποτυγχάνουν τώρα και στη σειρά των ιστορικών, με το τελευταίο νόμισμα να μην έρχεται σε ζεύγος χρυσού – ασημένιου και
η σειρά να καθίσταται ανεπιστρεπτί λειψή, ό,τι κι αν εκδώσουν στο μέλλον. Αυτές δεν είναι συμπεριφορές σοβαρού νομισματοκοπείου. Έστω και στοιχειωδώς σοβαρού.
Στη δε πίσω όψη του νομίσματος είχα ελπίδες για κάτι καλύτερο, αλλά αυτό περνά σε δεύτερη μοίρα.
(3) Στον Μηχανισμό των Αντικυθήρων τώρα, βλέπουμε επιτέλους για πρώτη φορά σε ελληνικό νόμισμα ο χρωματισμός να εφαρμόζεται πάνω στο ανάγλυφο. Μέχρι τώρα, ο χρωματισμός εφαρμόστηκε πάνω στο πεδίο (σειρά ενδημικών φυτών, “Προσελήνωση” 2019, “Θεόφιλος” 2020), πράγμα που ίσως δείχνει ότι δεν είναι τόσο απλή αυτή η περίπτωση. Εδώ έχουμε τρεις συναρτήσεις R(x,y,z(x,y)), G(x,y,z(x,y)), B(x,y,z(x,y)), όπου το ύψος z είναι μεταβλητό και εξαρτώμενο από τη θέση (x,y). Παραβλέπω νομίσματα τύπου “Μάχη της Κρήτης” ή “Ραδιοφωνία”, όπου εφαρμόζεται ένα μοναδικό χρώμα σε ολόκληρη την περιοχή χρωματισμού και συνεπώς δε χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προσοχή των λεπτομερειών.
Ένα βήμα μπροστά στην αισθητική λοιπόν, ωστόσο εδώ τελειώνουν τα καλά:Ενώ η απεικόνιση του διαβρωμένου Μηχανισμού είναι αρκετά εντυπωσιακή μόνο λόγω χρώματος, είναι ταυτόχρονα και ο καλύτερος τρόπος να αποφευχθεί
η ουσία του πράγματος, μια έστω στοιχειώδης εμβάθυνση στο θέμα. Όντας κάτι που έχει αφήσει άναυδη την επιστημονική κοινότητα,
ενσωματώνοντας ακόμα και τεχνολογία που επανεπινοείται κοντά δύο χιλιετίες αργότερα (διαφορικό), ήταν απαραίτητο να υπάρχει κάπου μια τομή με τα γρανάζια του Μηχανισμού. Ή/και μια πιθανή πρόσοψη του Μηχανισμού. Ή/και το Ηλιακό Σύστημα, όπως το αντιλαμβανόταν ο σχεδιαστής του Μηχανισμού. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί σμικρύνοντας τον (αχρείαστα μεγάλο) διαβρωμένο Μηχανισμό για να ελευθερωθεί επιφάνεια για κάτι περισσότερο ή/και με αξιοποίηση της πίσω όψης όπου, θα το πω δυστυχώς κι εδώ, ό,τι υπάρχει, υπάρχει για να μη φαίνεται άδεια.
Το σύνολο των σχεδίων στο νόμισμα κρίνεται άκρως ανεπαρκές για ένα τέτοιο θέμα.Θα πει κάποιος τώρα: “Μα δεν είναι υποχρεωμένος ένας καλλιτέχνης να γνωρίζει αστρονομία και τα σχετικά, για να σχεδιάσει κάποιος τα προαναφερθέντα πρέπει να μελετάει τον Μηχανισμό (και φυσικά αστρονομία) μισή ζωή.” Αυτό μπορεί να έχει τουλάχιστον δύο απαντήσεις: Πρώτον, μπορεί κάποιος να συμβουλευτεί εικόνες από σχετική βιβλιογραφία (ή ακόμα και βίντεο). Δεύτερον,
είναι επιβεβλημένο ένας καλλιτέχνης να απευθύνεται σε ειδικούς, όταν έχει να κάνει με τόσο εξειδικευμένα θέματα. Δεν πρόκειται να του αρνηθούν τη βοήθειά τους, ενώ πιθανόν θα τον παραπέμψουν σε ακόμα πιο καταρτισμένους επί του θέματος. Μιλάμε άλλωστε για επίσημη έκδοση νομίσματος – από το μόνο κράτος που έχει “δικαίωμα” να κόψει νόμισμα με αυτό το τεχνολογικό θαύμα – και κανένας ειδικός δε θα αγνοήσει το κύρος τέτοιου γεγονότος. Αφού λοιπόν η Τράπεζα της Ελλάδος αποφασίζει να αφιερώσει νόμισμα σε ένα τόσο περίπλοκο και συναρπαστικό θέμα (και μάλιστα νόμισμα μεγάλης διαμέτρου, που σημαίνει άφθονης επιφάνειας), ο καλλιτέχνης θα πρέπει να “λερωθεί”. Διότι αλλιώς τα νομίσματα θα πρέπει να αφιερώνονται μόνο σε ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα μη επιστημονικά.
Αυτό το νόμισμα είχε απεριόριστες (και ολοφάνερα ανεκμετάλλευτες) δυνατότητες να καταστεί απαράμιλλα εκθαμβωτικό, σε βαθμό που το νόμισμα που ο καθένας θεωρεί κορυφαίο να ωχριά μπροστά του. Τελικά, καταλήγει ένα ακόμα νόμισμα “της σειράς”.
ΥΓ1: Θεωρώ το νόμισμα για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων εξίσου απογοητευτικό με το νόμισμα για τα 100 χρόνια της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας του 2018 (παραβλέπω τα λάθη και επικεντρώνονται στο τι επελέγη να απεικονίζεται.)
Εννοώ... δεν είναι δυνατόν ένα νόμισμα που αφιερώνεται στα μαθηματικά – χωρίς κανένα περιορισμό – να καταλήγει με τα σύμβολα που βλέπει κανείς σε ένα κομπιουτεράκι και σκορπιούς τύπους αμφισβητήσιμης σπουδαιότητας, όταν π.χ. η απλούστατη συνάρτηση (σε πολικές συντεταγμένες) r(θ) = συν(5θ/4), όπου η γωνία θ τρέχει στο [0,8π), έχει την ακόλουθη γραφική παράσταση:
Κι αυτά είναι στοιχειώδη μαθηματικά. Πού να πάμε σε ελαφρώς ανώτερα, με τρισδιάστατες οπτικοποιήσεις κτλ... (Το αξιοσημείωτο μάλιστα είναι ότι δε χρειάζεται καν να μοχθήσει ο καλλιτέχνης για να δημιουργήσει τέτοιες εικόνες, τις παράγει ο υπολογιστής.)
ΥΓ2: Για όποιον ενδιαφέρεται, οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης μετέφρασαν πρόσφατα το βιβλίο του Alexander Jones από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης:
A Portable Cosmos: Revealing the Antikythera Mechanism, Scientific Wonder of the Ancient World
(
https://www.cup.gr/book/enas-foritos-kosmos/)
