1 Thaler - Wilhelm I "Siegestaler" 1871
Γεια σας φίλοι μου συλλέκτες. Ελπίζω να περάσατε ένα πολύ όμορφο καλοκαίρι και εύχομαι σε όλους μια δημιουργική, συλλεκτικά, νέα σεζόν με προσθήκη πολλών νομισμάτων στις συλλογές σας.
Σήμερα θα σας παρουσιάσω ένα Γερμανικό-Πρωσικό τάληρο της συλλογής μου του 1871. Πρόκειται για ένα κοινό τάληρο, το οποίο θα έχετε, ίσως, δει αρκετές φορές. Μη δυσανασχετείτε όμως. Μπορεί να φαίνεται σχετικά “νέο” και “κοινό”, συγκρίνοντάς το με άλλα που έχω παρουσιάσει, είναι όμως ένα από τα πιο σημαντικά τάληρα της συλλογής μου, από ιστορική βεβαίως άποψη. Έχει δηλαδή, να μας “πει” πολλά αυτό το νόμισμα, που φτάνουν ως τις μέρες μας. Θα δείτε τι εννοώ παρακάτω. Πρώτα όμως, ας δούμε κάποιες πληροφορίες για το νόμισμα:
Χρονιά: 1871
Βάρος: 18,52 gr.
Διάμετρος: 33 mm
Πάχος: 2.5 mm
Ασήμι: 0.900
Βιβλιογραφία: KM# 500, Olding 408
Αξία: 1 thaler
Τιράζ: 880.000
Νομισματοκοπείο: Βερολίνο
Εμπρός: Το πορτραίτο του Γουλιέλμου, με την επιγραφή:
WILHELM KOENIG VON PREUSSEN A = Γουλιέλμος Βασιλιάς της Πρωσίας (το γράμμα Α παραπέμπει στο νομισματοκοπείο του Βερολίνου)
Πίσω: Γυναικεία ένθρονη μορφή (ίσως η απεικόνιση της νίκης), κρατόντας με το δεξί χέρι ένα σπαθί ενώ το αριστερό ακουμπάει πάνω σε μια ασπίδα που φέρει ανάγλυφο το θυρεό της Πρωσίας και με την επιγραφή: SIEGES THALER 1871 = Τάληρο της νίκης
Περίμετρος: GOTT MIT UNS = ο Θεός μαζί μας
Το τάληρο αυτό καθώς και το τάληρο των 5 μάρκων του 1901 που σας έχω ήδη παρουσιάσει (σελίδα 12) αποτελούν μία ενότητα, θα έλεγα, καθώς και στα δύο είναι εμφανή τα στοιχεία της υπερηφάνειας και της αίσθησης ανωτερότητας της Γερμανίας. Αυτό του 1901 είναι πιο πλούσιο και εντυπωσιακό ενώ του 1871 πιο λιτό. Και είναι φυσικό αυτό γιατί το 1901 έχει ήδη εγκαθιδρυθεί και επεκταθεί η Γερμανική Αυτοκρατορία ενώ το 1871 είμαστε μόνο στην αρχή.
Το τάληρο κόπηκε ως αναμνηστικό για τη νίκη της Πρωσίας επί της Γαλλίας κατά τον μεταξύ τους πόλεμο το 1870-71*. Δεν ήταν όμως μια απλή νίκη. Ήταν η έκφραση του μεγαλοϊδεατισμού των Γερμανών και της υπεροψίας τους η οποία βρίσκονταν στο ζενίθ. Ήταν, θα λέγαμε, η εκπλήρωση της αντίστοιχης με τη δική μας “μεγάλης ιδέας” του Γερμανικού έθνους. Αυτή η αίσθηση παντοδυναμίας που είχαν τότε οι Γερμανοί δεν ήρθε ξαφνικά. Ήδη η Πρωσία είχε καταστεί το ηγετικό Γερμανικό κρατίδιο, είχε μεγαλώσει την έκτασή της και είχε διαμορφώσει μια στρατοκρατική - πειθαρχημένη κοινωνία δημιουργώντας τον καλύτερο, τότε, στρατό του κόσμου**. Έτσι, μετά το διορισμό του Βίσμαρκ ως Πρωθυπουργού της Πρωσίας το 1862 από τον Γουλιέλμο Ι, η Πρωσία (μαζί με την Αυστρία) θα διεξάγει νικηφόρο πόλεμο με την Δανία το 1864, κερδίζοντας τα δουκάτα του Schleswing, Holstain και Saxe-Lauenburg για τα οποία υπήρχαν διαφορές λόγω του μικτού πληθυσμού τους.
Λίγο αργότερα, το 1866 η Πρωσία θα στραφεί κατά του πρώην συμμάχου της, της Αυστρίας, νικώντας και πάλι. Η νίκη αυτή επέτρεψε στην Πρωσία τη δημιουργία της Βόρειας Γερμανικής Συνομοσπονδίας (ή Βορειογερμανική Ένωση). Μέλη της ήταν τα Γερμανικά κρατίδια που βρίσκονταν βόρεια του ποταμού Μάιν και απαγόρευσε (με τη συνθήκη ειρήνης) κάθε ανάμειξη της Αυστρίας στις υποθέσεις της Συνομοσπονδίας. Και αυτό γιατί η Πρωσία ήθελε να έχει τον πρώτο λόγο στο Γερμανικό κόσμο ως η πιο δυνατή δύναμη και να απομονώσει τον έτερο δυνατό αντίπαλο (την Αυστρία), προσβλέποντας στην ενοποίηση των Γερμανικών κρατιδίων υπό τη σκέπη της, κάτι που τελικά έγινε. Η απομόνωση της Αυστρίας την οδήγησε, μέχρι και σήμερα, εκτός της ενωμένης Γερμανίας.
Αλλά η τρίτη και σπουδαιότερη νίκη ήρθε επί της Γαλλίας στον μεταξύ τους πόλεμο το 1870. Αφορμή στάθηκε η διαφωνία της Γαλλίας στην ανακήρυξη του Γερμανού πρίγκιπα Λεοπόλδου των Χοεντσόλερν σε υποψήφιο βασιλιά της Ισπανίας, καθώς έτσι η Ισπανία θα μετατρέπονταν σε Γερμανικό δορυφόρο. Ο πόλεμος υπήρξε σκέτη καταστροφή για τη Γαλλία. Ο ίδιος ο Γάλλος Αυτοκράτορας Ναπολέων Γ΄ μαζί με 100.000 στρατιώτες αιχμαλωτίστηκε στη μάχη του Σεντάν την 1η Σεπτεμβρίου 1870***. Παρ’ όλα αυτά η Γαλλία συνέχισε τον πόλεμο και στη μάχη του Μετς, όπου ηττήθηκε, αιχμαλωτίστηκαν άλλοι 180.000 Γάλλοι στρατιώτες. Έτσι η Γαλλία αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει το Φεβρουάριο του 1871 με τη συνθήκη των Βερσαλλιών, χάνοντας την Αλσατία και τη Λωρραίνη, οι οποίες προσαρτήθηκαν στη Γερμανία και καταβάλλοντας αποζημίωση ενός δισεκατομμυρίου Φράγκων.
Αξίζει εδώ να σημειώσω πως οι επαρχίες της Αλσατίας και Λωρραίνης ήταν το μήλον της έριδος μεταξύ των δύο κρατών. Η προσάρτησή τους το 1871 στη Γερμανία και η ατιμωτική ήττα της Γαλλίας πήραν διαστάσεις εθνικής ντροπής για τους Γάλλους****. Ταυτόχρονα, η Αγγλία, η οποία μέχρι τότε δεν είχε αναμιχθεί ενεργά στις Ευρωπαϊκές υποθέσεις, ανησύχησε με την αυξανόμενη επιρροή της Γερμανίας. Όλα αυτά συντέλεσαν (και πολλά άλλα) στην απαρχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914.
Ας γυρίσουμε όμως στο 1871 και στη συνθήκη των Βερσαλλιών, η οποία, εκτός της ήττας της Γαλλίας, υπήρξε η ιδρυτική πράξη της ενιαίας Γερμανικής Αυτοκρατορίας, με δεσπόζουσα θέση φυσικά την Πρωσία, η οποία ήταν το κυρίαρχο συστατικό κράτος και με Αυτοκράτορα τον Πρώσο βασιλιά, η δε πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας ορίστηκε το Βερολίνο. Έτσι πραγματοποιήθηκε το όνειρο αιώνων των Γερμανών μέσα στις πιο ευνοϊκές γι’ αυτούς συνθήκες. Ο ενθουσιασμός και η εθνικιστική τους έξαρση βρίσκονταν στο απόγειό τους. Η Γερμανία ήταν η πιο μεγάλη στρατιωτική δύναμη στην ξηρά (στη θάλασσα τον πρώτο λόγο είχαν πάντα οι Άγγλοι). Αυτή η υπεροψία τους θα οδηγήσει, μερικές δεκαετίες αργότερα, σε δύο παγκόσμιους πολέμους και σε εκατόμβες νεκρών. Στο τέλος, θα συντριβεί στα ερείπια του Βερολίνου το 1945.
Την περίοδο μετά τη νίκη του 1871, ο καγκελάριος της Γερμανίας Βίσμαρκ και ο Αυτοκράτορας Γουλιέλμος Ι κινήθηκαν στο να σταθεροποιήσουν τη θέση της Γερμανίας ως παγκόσμιας ηγέτιδας δύναμης, δημιουργώντας συμμαχίες και απομονώνοντας, διπλωματικά, τη Γαλλία. Ο επόμενος αυτοκράτορας Γουλιέλμος ΙΙ θα κάνει μια πιο ιμπεριαλιστική στροφή ακυρώνοντας τις συνθήκες στις οποίες μετείχε η Γερμανία και δημιουργώντας μια μεγάλη συμμαχία με την Αυστρουγγαρία, η οποία συμπληρώθηκε το 1882 με την συμμετοχή της Ιταλίας, οδηγώντας στην Τριπλή Συμμαχία των κεντρικών δυνάμεων, οι οποίες αισθάνονταν απειλή από τη Γαλλία ή/και τη Ρωσία. Στον αντίποδα, η Γαλλία, η Βρετανία και η Ρωσία δημιούργησαν τη δική τους συμμαχία ως απάντηση στις κεντρικές δυνάμεις. Το σκηνικό δηλαδή ήταν έτοιμο για να ανάψει το φιτίλι του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ενώ λοιπόν αυτό το τάληρο είναι η έκφραση της στρατιωτικής κυριαρχίας της Γερμανίας κατά την εποχή του, σήμερα, η έκφραση της οικονομικής – αυτή τη φορά – κυριαρχίας της Γερμανίας γίνεται με ένα άλλο νόμισμα, αυτό εδώ:
Βλέπετε λοιπόν πως η ιστορία επαναλαμβάνεται ανά τους αιώνες, προσαρμοσμένη στις κάθε φορά διαφορετικές συνθήκες. Και αυτό είναι τόσο εμφανές μέσω των νομισμάτων της κάθε εποχής. Δεν είμαστε τυχεροί εμείς οι συλλέκτες που έχουμε τη δυνατότητα να συμπληρώνουμε τους κρίκους της ιστορίας με τα δικά μας σημαντικά ή λιγότερο σημαντικά νομίσματα?
Για το τέλος πρέπει να αναφέρω πως αυτό το τάληρο είναι μέρος μιας σειράς από αντίστοιχα “τάληρα της νίκης” που έχουν κόψει και άλλα τέσσερα Γερμανικά κράτη που μετείχαν σ’ αυτόν τον πόλεμο, συγκεκριμένα η Βαυαρία, η Βρέμη, η Βυρτεμβέργη και η Σαξονία. Τα τάληρα αυτά δεν είναι της συλλογής μου, ωστόσο για να πάρετε μάτι αυτή την όμορφη συλλογή σας παρουσιάζω όλη αυτή τη σειρά. Τα τάληρα είναι με τη σειρά που τα ανέφερα παραπάνω.
*Ο πόλεμος αυτός ουσιαστικά ήταν ανάμεσα στη Γαλλία και την Πρωσία, τυπικά όμως ήταν ανάμεσα στη Γαλλία και το συνασπισμό των Γερμανικών κρατών της Πρωσίας, Μπάντεν, Βαβαρίας, Βυρτεμβέργης και Έσσης.
**Για πολλές δεκαετίες, όταν ήθελε κάποιος να αναφερθεί στη στρατιωτική δύναμη και πειθαρχία ενός κράτους χρησιμοποιούσε τον όρο “Πρωσική πειθαρχία” και “Πρωσική δύναμη”. Ακόμη και την περίοδο πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους, η Βουλγαρία αποκαλούνταν ως “η Πρωσία των Βαλκανίων” καθώς ήταν ένα στρατοκρατικό και άρτια εξοπλισμένο κράτος στα πρότυπα της Πρωσίας. Αυτό βέβαια φάνηκε στη συνέχεια πως δεν αρκούσε, μπροστά στο ανώτερο ηθικό των Ελλήνων.
***Μετά τη συνθηκολόγηση της ειρήνης, ο Ναπολέων απαλλάχτηκε από την αιχμαλωσία και εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
****Οι συνέπειες για τη Γαλλία ήταν η διάλυση της Β΄ Γαλλικής Αυτοκρατορίας (η οποία άρχισε με την ανακήρυξη ως Αυτοκράτορα του Ναπολέοντα Γ΄ το 1852) και η δημιουργία της Γ΄ Γαλλικής Δημοκρατίας (η οποία τελείωσε με την εισβολή των Γερμανών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τον Ιούλιο του 1940). Εκείνη την εποχή (Μάρτιο με Μάιο του 1871) έλαβε χώρα η περίφημη Κομμούνα των Παρισίων, μια προσωρινή λαϊκή κυβέρνηση που αντιστάθηκε στους Γερμανούς κατά την τετράμηνη πολιορκία του Παρισιού και αποκήρυξε την εξουσία του Αυτοκράτορα. Το κίνημα αυτό επηρέασε βαθύτατα την ιδεολογία του Κάρλ Μάρξ που περιέγραψε την Κομμούνα ως ένα παράδειγμα της δικτατορίας του προλεταριάτου.
Τέλος δείτε φωτογραφία του Γάλλου αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄ ως αιχμάλωτου να συνομιλεί με τον Βίσμαρκ (σκυθρωπός, με ατημέλητο ντύσιμο χωρίς παράσημα και διακριτικά – η τέλεια ντροπή για τη Γαλλία).