syllektis
Νέος
 Αποσυνδεδεμένος
Φύλο: 
Μηνύματα: 139
Ισοκράτης
|
 |
« στις: Νοέμβριος 27, 2010, 11:19:23 πμ » |
|
Ένα φάντασμα πλανάται εδώ και μήνες πάνω από τη χώρα και δεν είναι αυτό του κομ#####σμού, όπως θα ευαγγελίζονταν οι απόγονοι του Μαρξ. Το φόβητρο που χρησιμοποίησε η κυβέρνηση Παπανδρέου για να νομιμοποιήσει σκληρά προγράμματα λιτότητας κινδυνεύει να μετατραπεί σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Τι κι ήρθε το ΔΝΤ, ο κίνδυνος μιας επερχόμενης χρεοκοπίας του ελληνικού κράτους δεν έφυγε. Το επισημαίνουν οι διεθνείς αναλυτές, ποντάρουν σ’ αυτό το ενδεχόμενο οι διεθνείς τζογαδόροι, αποσύρουν τα κεφάλια τους από τα τραπεζικά ιδρύματα της χώρας (όσοι τα διαθέτουν), ενώ δε λείπουν κι εκείνοι που θεωρούν αυτή την προοπτική ενδεδειγμένη λύση, εδώ που φτάσαμε. Εμείς πάντως πριν βιαστούμε να φτιάξουμε χώρο κάτω από το στρώμα για τις καταθέσεις μας, ας πάρουμε βαθιές ανάσες. Υπάρχει ζωή και μετά τη χρεοκοπία.
Οι χώρες δεν είναι σαν τα καταστήματα, μ’ αυτή την έννοια αν πτωχεύσουν, δεν κλείνουν. Αντίθετα, η ιστορία είναι γεμάτη με αναρίθμητα παραδείγματα χωρών που έχουν χρεοκοπήσει. Το φαινόμενο εντοπίζεται τόσο παλιά όσο και ο εξωτερικός δανεισμός κρατών με τον οποίο συνδέεται άρρηκτα, αφού στην πραγματικότητα χρεοκοπία σημαίνει αδυναμία εξόφλησης του δημόσιου χρέους. Με δεδομένο ότι δεν υπάρχει ένας σαφής ορισμός της διαδικασίας και του πλαισίου που αυτή συντελείται, καταχρηστικά ίσως, στον κατάλογο των χρεοκοπημένων κρατών καταγράφονται όλες εκείνες οι περιπτώσεις κρατών που δεν είχαν τη δυνατότητα ή την επιθυμία να εκπληρώσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις προς τους πιστωτές τους. Ο κατάλογος αυτός πάντως, όσο μακρύς κι αν είναι, φαίνεται ότι χωράει κι άλλους.
Ως τραγική ειρωνεία οι πρώτες χρεοκοπίες αφορούσαν κράτη μέλη της Αθηναϊκής Συμμαχίας, τα οποία αδυνατούσαν να εξυπηρετήσουν τα δάνεια που είχαν λάβει από το συμμαχικό ταμείο της Δήλου. Την περίοδο 1500-1800 στο ρόλο του «θύματος» βρέθηκαν οι τότε Μεγάλες Δυνάμεις με τη Γαλλία να χρεοκοπεί 8 φορές και την Ισπανία 6. Το φαινόμενο βέβαια πήρε μαζικές διαστάσεις το 19ο αιώνα εξαιτίας των πολεμικών συγκρούσεων και των οικονομικών κρίσεων. Στο διάστημα μεταξύ 1820-1870 μάλιστα συστήνονταν επιτροπές δανειστών οι οποίες διαπραγματεύονταν με τις κυβερνήσεις των χρεοκοπημένων κρατών προκειμένου να επιτευχθεί κάποιος διακανονισμός. Ενώ από το 1870 έως τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως πρακτική συμφωνίας κυριάρχησε η μεταφορά προς τους δανειστές δημόσιας περιουσίας (κρατικής γης ή σιδηροδρομικών δικτύων) ή ροών εισοδημάτων όπως φόροι και τέλη. Πρακτική που εγκαταλείφθηκε στο Μεσοπόλεμο.
Ακόμα και η Γερμανία που σήμερα κουνά με αυστηρότητα το δάχτυλο, εγγράφει στο ιστορικό της 2 χρεοκοπίες. Η πρώτη συντελέστηκε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπό το βάρος των υπέρογκων πολεμικών αποζημιώσεων που έπρεπε να καταβληθούν και η δεύτερη μετά το Β’ Παγκόσμιο και την οικονομική κατάρρευση που επήλθε ως αποτέλεσμα αυτού. Ντόμινο χρεοκοπιών όμως, είχαμε μετά το κραχ του 1929. Μονό στα χρόνια 1932 – 1936, 17 χώρες κήρυξαν χρεοστάσιο ως προς τα εξωτερικά τους δάνεια και άλλες 7 έκαναν το ίδιο και για τον εσωτερικό τους δανεισμό. Τις ελπίδες για οικονομική ανάπτυξη και ευμάρεια που γεννήθηκαν μετά το Β’ παγκόσμιο Πόλεμο και τη Διάσκεψη του Μπρέτον Γούντς ήρθαν να διαψεύσουν οι πετρελαϊκές κρίσεις που ακολούθησαν. 52 χώρες ζήτησαν αναδιαπραγμάτευση των χρεών τους από το 1976 έως το 1989. Το τελευταίο και πιο πρόσφατο κύμα χρεοκοπιών έκανε την εμφάνιση του στην αυγή του αιώνα. Ως σύγχρονες μορφές διαχείρισης της αδυναμίας εξόφληση δανείων αναδείχτηκαν είτε η χρονική αναδιάρθρωση του χρέους, δηλαδή η μετάθεση των ημερομηνιών λήξης των ομολόγων είτε το haircut. Αυτό δε συνεπάγεται ότι οι δανειστές επιδίδονται σε υπηρεσίες κομμωτικής, απλώς μειώνουν το ύψος των οφειλόμενων κεφαλαίων.
Σ’ αυτό τον αστερισμό η Λατινική Αμερική έχει την τιμητική της. Το Εκουαδόρ έχει χρεοκοπήσει 6 φορές από το 1830 με τελευταία το 2008. Ο αριστερός πρόεδρος Ραφαέλ Κορέα κήρυξε μονομερή στάση πληρωμών απέναντι σ’ ένα δημόσιο χρέος που χαρακτήρισε «ανήθικο και παράνομο». Οι διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν κατέληξαν σε μια ριζική μείωση του χρέους και τα παλιά ομόλογα αντικαταστάθηκαν με νέα σε αναλογία 35 σεντς έναντι 1 δολαρίου. Η Ουρουγουάη επίσης το 2003 προχώρησε σε μια συναινετική επαναδιαπραγμάτευση του χρέους της, το οποίο μειώθηκε κατά 15% και η χώρα κατόρθωσε να γρήγορα να επανέλθει στις αγορές με υποφερτούς όρους δανεισμού.
Η περίπτωση της Αργεντινής όμως – με την οποία πολλοί έχουν παρομοιάσει την Ελλάδα – ξεχωρίζει και προσφέρεται για διδάγματα. Η χώρα μετατράπηκε σε νεοφιλελεύθερο εργαστήρι για μια δεκαετία με τις συνταγές του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας και οδηγήθηκε στην οικονομική κατάρρευση το 2001. Το ποσοστό του ΑΕΠ της μειώθηκε κατά 22% και το 60% του πληθυσμού της βρέθηκε κάτω από τα όρια της φτώχειας. Οι ξένες τράπεζες απέσυραν τα αποθεματικά τους, ο πρόεδρος Ντε λα Ρούα δέσμευσε τις καταθέσεις των πολιτών και ξέφυγε από την οργή του λαού μόνο με ελικόπτερο! Μετά από μια μακρά περίοδο πολιτικής αστάθειας και κοινωνικής εξέγερσης, ο νέος πρόεδρος της χώρας Νέστορ Κιρτσερ κήρυξε το 2002 στάση πληρωμών στο χρέος πετυχαίνονται μια διαγραφή της τάξης του 75%. Η χώρα με την υποτίμηση του νομίσματος της, την τόνωση των εξαγωγών και την προστασία της εργασίας κατόρθωσε σταδιακά να ισορροπήσει. Οι αγορές όμως δεν ξεχνούν και την εκδικούνται με επιτόκια δανεισμού ύψους έως και 15%.
Σημαντική είναι και η πρόσφατη εμπειρία της Ισλανδίας. Οι απόγονοι των Βίκινγκς κλήθηκαν να πληρώσουν 10 φορές το ΑΕΠ της χώρας τους όταν κατέρρευσαν οι 3 μεγαλύτερες ισλανδικές ιδιωτικές τράπεζες εμπλεκόμενες με τοξικά προϊόντα. Και επέστρεψαν το λογαριασμό μ’ ένα δημοψήφισμα μέσω του οποίου διατράνωναν συντριπτικά την απόφαση τους «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω», κατά το γνωστό έργο του Ντάριο Φο.
Στη διεθνή νομολογία πάντως υπάρχει πρόβλεψη για μονομερή ακύρωση τουχρέους και αποκρυσταλλώνεται στην έννοια του «απεχθούς χρέους» (odius debt). Αναφέρεται σε δάνεια που συνάπτονται από διεφθαρμένα ή δικτατορικά καθεστώτα χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση και δεν εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. Αυτή η επίκληση καταγράφηκε πρώτη φορά με την απόσχιση της Κούβας από την Ισπανική Αυτοκρατορία από τις ΗΠΑ το 1898 αλλά καθιερώθηκε με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Τα Σοβιέτ των Λαϊκών Επίτροπων διακήρυτταν το 1918 τη μη αναγνώριση και ακύρωση των τσαρικών χρεών. Τώρα για το αν είναι διεφθαρμένα, καθεστώτα δημοκρατικά εκλεγμένα, που κατεύθυναν τα δάνεια όχι σε κοινωνικές υπηρεσίες αλλά σε μίζες ή χορηγίες κατά το ευγενέστερο, σπατάλες, κακοδιοικήσεις και παράνομο πλουτισμό, εναπόκειται στη κρίση του νομοθέτη. Στην κρίση πλατιών κοινωνικών στρωμάτων πάντως το ερώτημα μάλλον έχει απαντηθεί.
Η επίσημη μελέτη του ΔΝΤ μετρά 257 χρεοκοπίες κρατών από το 1824 – 2004. Προκύπτει βέβαια ότι σε καμία περίπτωση το φέσι δεν υπήρξε καθολικό. Οι δανειστές τελικά παίρνουν ένα ποσοστό από τα οφειλόμενα και έχοντας προεκτιμήσει αρνητικές εξελίξεις με τους τόκους που ορίζουν, σίγουρα δε μπαίνουν μέσα. Η εξέλιξη όμως μιας χώρας που υφίσταται χρεοκοπία δεν είναι νομοτελειακή. Συνιστά όχι απλώς μια οικονομοτεχνική πράξη αλλά μάλλον μια εξίσωση με πολλές μεταβλητές.
Προσώρας , σύμφωνα με τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το εμπόριο και την Ανάπτυξη, στις 90 ανέρχονται οι χώρες που θεωρούνται ιδιαίτερα ευάλωτες οικονομικά και βλέπουν το φάσμα της πτώχευσης καθώς το δημόσιο χρέος τους υπερβαίνει το 100% του ΑΕΠ τους. Μεταξύ αυτών και η Ελλάδα. Κι αν το Μνημόνιο με την τρόικα ξόρκισε τους μισθούς, τα επιδόματα και τις συντάξεις μας , δεν κατάφερε να ξορκίσει τον κίνδυνο της χρεοκοπίας. Ο αμερικάνικος οίκος JP Morgan μόλις στις 9 Σεπτεμβρίου επανέφερε το ενδεχόμενο της ελληνικής χρεοκοπίας. Το Bloomberg στις 25 Ιουνίου έδινε 68,5% πιθανότητες σε μια τέτοια προοπτική σύμφωνα με τη CMA Data Vision και η Wall Street Journal πλειοδοτούσε 75%. Τα συγχαρητήρια που έλαβε η ελληνική κυβέρνηση μοιάζουν με μετεωρολογικούς κύκλους. Τελείωσαν μαζί με το καλοκαίρι. Βγήκαν ξανά σύννεφα, αφού το ταμείο είναι μείον. Το δημόσιο δεν έχει καταφέρει να αντλήσει τα προσδοκώμενα έσοδα. Και από πού άραγε να τα αντλήσει; Από μια αγορά που βουλιάζει στην ύφεση και μια κοινωνία που πλήττεται από την ανεργία; Τα μοναδικά νούμερα που έχουν μείνει ολόιδια με την περίοδο προ Μνημονίου είναι τα spreads. Αυτά εξακολουθούν να κινούνται περί τις 900 μονάδες βάσης, που μεταφράζεται σε επιτόκιο δανεισμού πάνω από 10%. Τουτέστιν συμφέρει περισσότερο να βγάλεις πιστωτική κάρτα.
Πληθαίνουν λοιπόν οι φωνές που θεωρούν το πεπρωμένο της πτώχευσης αναπόδραστο για την Ελλάδα και κάθε άλλο παρά εξτρεμιστικές είναι. Από τον καθηγητή του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Νουριέλ Ρουμπινι που αναγνώρισε ως αναπόφευκτο το ενδεχόμενο της πτώχευσης αρθρογραφώντας στους Financial Times, έως τον μέχρι πρότινος ισχυρό άνδρα της γερμανικής «Μπούντεσμπάνκ» Τίτο Σαράτσιν. Και στο βάθος αναδιάρθρωση. Δίνουν και παίρνουν τα σενάρια περί αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους με την κυβέρνηση από τη μια να μη τα αποδέχεται, αλλά ταυτοχρόνως να προσλαμβάνει την εταιρεία Lazard που ειδικεύεται σε ζητήματα αναδιαπραγμάτευσης χρεών. Η Μιράντα Ξαφά, πρώην Αναπληρώτρια Εκτελεστική Διευθύντρια στο ΔΝΤ υποστηρίζει ότι «δεν έχουν εκλείψει οι κίνδυνοι για τη χρεοκοπία της χώρας, αλλά είναι εντελώς άκαιρο να συζητάμε για αναδιάρθρωση του χρέους, καθώς κάτι τέτοιο θα επέρριπτε ένα τμήμα από το κόστος του δανείου στους ίδιους τους δανειστές μας» και συνεχίζοντας λέει ότι «ο στόχος ως προς το έλλειμμα πρέπει να επιτευχθεί κι αφού υπάρχει υστέρηση στα έσοδα, χρειάζεται να περικοπούν ακόμα περισσότερο οι δημόσιες δαπάνες»
Ο Κώστας Βεργόπουλος, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Paris 8, από την άλλη πιστεύει ότι «είναι πρωτίστως πολιτική η απόφαση για τη διαχείριση του χρέους» προσθέτοντας ότι « ο μόνος λόγος που ενώ δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι του Μνημονίου μας δίνουν εύσημα, είναι επειδή λέμε μόνο ναι στα προτάγματα τους. Μπορεί κι εδώ, όπως έγινε πρόσφατα στην Ουγγαρία, να μην αποδεσμευτεί κάποια δόση του δανείου. Αυτή η εξέλιξη θα φέρει το χρεοστάσιο ακόμα πιο κοντά. Γ’ αυτό ακριβώς είναι βέβαια αλλά και αναγκαία η επαναδιαπραγμάτευση Έχει σημασία αυτή να γίνει με όρους ευρωπαϊκού κινήματος, σε συμμαχία με άλλες χώρες που βρίσκονται σε επισφαλή θέση και να είναι η αρχή για ευρύτερες τομές στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα»
Φαίνεται όμως ότι και οι ίδιες οι αγορές έχουν συνυπολογίσει όλα τα σενάρια και έχουν κάνει το κουμάντο τους. Σε μια πρόσφατη έκθεση της Deutsche Bank γίνεται λόγος για μια ρεαλιστική λύση μέσω μιας ελεγχόμενης επαναδιαπραγμάτευσης του ελληνικού χρέους μ’ ένα «κούρεμα» της τάξης του 50%. Το δημόσιο χρέος των τριών ευρωπαϊκών οικονομιών που βρίσκονται σε δυσμενέστερη δημοσιονομική θέση (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία), παρότι φαντάζει δυσβάσταχτο κυρίως για τους λαούς των χωρών αυτών που καλούνται να το επωμιστούν, ως ποσοστό ανέρχεται μόλις στο 14% του συνόλου των ανάλογων τραπεζικών απαιτήσεων. Αυτό συνεπάγεται ότι μια μείωση του κατά 50% είναι αντιμετωπίσιμη από το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Γιατί όμως αν οι πιστωτές μπορούν να επιβιώσουν με το 50% των απαιτήσεων τους (κατ’ ομολογία των αναλυτών τους), εμείς πρέπει να μάθουμε να επιβιώνουμε με το 50% της αγοραστικής μας δύναμης και των δικαιωμάτων μας; Ίσως γιατί αυτός είναι ο πραγματικός στόχος των μεταρρυθμίσεων όπως υπονοούν και οι Financial Times με άρθρο τους στις 12/8, που χαρακτηρίζουν την Ελλάδα «πεδίο δοκιμής» για την Ευρώπη και αποκαλούν το Γιώργο Παπανδρέου «άνθρωπο τους στην Αθήνα» «που εφαρμόζει τις πιο δραστικές περικοπές που έζησε ποτέ η Ευρώπη».
|
