Σύγχρονα Αναμνηστικά Μετάλλια
Της Ειρήνης Χαριάτη - Πραμαντιώτη, γλύπτριας
Γεν. Γραμματέας Ενώσεως Ελλήνων ΓλυπτώνΤο θέμα της κοπής αναμνηστικών μεταλλίων στην Ελλάδα, έχει απασχολήσει κατά καιρούς πολλούς ειδικούς και μη. Έχουν γραφτεί πολλά μέχρι σήμερα και έχει εξονυχιστικά ερευνηθεί η όλη τακτική με διάφορα κριτήρια και από διαφορετικές σκοπιές.
Το σημείωμα μου τούτο θα κάμει νύξεις για το ίδιο θέμα, αλλά από μια άλλη πλευρά, πολύ σημαντική κατά τη γνώμη μου, που δεν της δόθηκε μέχρι σήμερα η σημασία και το βάρος που της αξίζει. Πρόκειται για τον τρόπο επιλογής και αναθέσεως της καλλιτεχνικής συνθέσεως του μεταλλίου.
Δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά που επισημαίνεται μια σοβαρή παράλειψη γύρω από τον τρόπο και τη διαδικασία που ακολουθείται, για τη φιλοτέχνηση των μεταλλίων στη χώρα μας.
Κατά το Μάρτιο του 1979 η «ΕΝΩΣΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ» με αφορμή την κυκλοφορία αναμνηστικών μεταλλίων « για τα 150 χρόνια των Ελληνικών Ταχυδρομείων» δημοσίευσε έντονη διαμαρτυρία στον Αθηναϊκό τύπο και έστειλε υπόμνημα στη διοίκηση των ΕΛΤΑ. Απόσπασμα των αποφάσεων του Δ.Σ. της Ενώσεως κοινοποιήθηκε και προς το Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών, με τον απώτερο σκοπό τη ρύθμιση του θέματος με κάποια Νομική Διάταξη.
Το κείμενο μεταξύ άλλων έλεγε:
«Η Ένωση των Ελλήνων Γλυπτών, της οποίας τα περισσότερα μέλη ασχολούνται από πολλών ετών συστηματικά με το μετάλλιο έχει την υποχρέωση να διαμαρτυρηθεί: 1ον) διότι το μετάλλιο στην Ελλάδα έχει χάσει τη θέση του από τον εορτασμό επετείων και άλλων γεγονότων, προγραμματισμένων τόσο από το επίσημο κράτος, όσο και από μεγάλους οργανισμούς και 2ον) διότι και στις ελάχιστες περιπτώσεις φιλοτεχνήσεος μεταλλίων, η ανάθεση γίνεται απευθείας και κυρίως σε μη ειδικά πρόσωπα.
Η αφορμή εδόθη με την τελευταία ανακοίνωση των ΕΛΤΑ για τα αναμνηστικά μετάλλια των 150 χρόνων τους. Σε τόσο σημαντικά γεγονότα είναι χρέος η προκήρυξη διαγωνισμού μεταξύ των ειδικών καλλιτεχνών. Όσο το γραμματόσημο τόσο και το μετάλλιο είναι μοναδικά μέσα διεθνούς προβολής της σύγχρονης τέχνης και η προκήρυξη διαγωνισμού για τη φιλοτέχνησή τους, εξαίρετο κίνητρο για καλλιτεχνική δημιουργία.
Δυστυχώς όλα αυτά έχουν αγνοηθεί και αν αφαιρεθούν οι ελάχιστες περιπτώσεις της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ακόμα και τα ΕΛΤΑ συστηματικά περιορίζονται στη ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ παλαιών προτύπων, όπως στο τωρινό μετάλλιο, δίνοντας διεθνώς την εντύπωση, ότι στον τόπο μας δεν υπάρχει σύγχρονη δημιουργία».
- «Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου», έκδοση Ουγγαρίας , 1982.
Στις πάρα πάνω ενέργειες δόθηκαν απαντήσεις χαρακτηριστικές για τη νοοτροπία που κυριαρχεί σε πολλούς από εκείνους που χειρίζονται πολιτιστικά και άλλα διεθνούς προβολής θέματα. 'Έτσι μεταξύ άλλων ισχυρίστηκαν: «... οι παραστάσεις επελέγησαν από το Δ.Σ. και δεν υπήρξε ανάγκη προκηρύξεως διαγωνισμού, διότι δεν υπήρχαν περιθώρια για ελεύθερες καλλιτεχνικές συνθέσεις». Κι ακόμα ότι «τα προπλάσματα φιλοτεχνήθηκαν από υπαλλήλους που δεν έλαβαν πρόσθετη αμοιβή» κ.ά.
Η πρόταση για την προκήρυξη διαγωνισμών προς ανάδειξη της καλύτερης καλλιτεχνικής συνθέσεως, προκειμένου να κοπούν αναμνηστικά μετάλλια, δεν είναι «καινόν δαιμόνιον», Εφαρμόζεται σχεδόν πάντοτε σε όλα τα προηγμένα κράτη που φιλοδοξούν να προβάλλουν τα επιτεύγματά τους.
- «Χειμερινοί Ολυμπιακοί '76», έκδοση Αυστρίας, 1976.
- «Κύκνοι τε ήσαν το άρμα», τον Σουηδού Sνensson-Lyndguist Gunvor, 1966.
Αποτέλεσμα της τακτικής αυτής είναι να αναδεικνύονται από την καλλιτεχνική άμιλλα, αριστουργήματα που υπό μορφή μεταλλίων, νομισμάτων ή γραμματοσήμων ταξιδεύουν ανά τον κόσμο και προβάλλοντας την τέχνη της χώρας τους, γίνονται μοναδικοί πρεσβευτές.
Ο ισχυρισμός ότι η προκήρυξη διαγωνισμού, απαιτεί κάποια δαπάνη, δεν μπορεί να σταθεί. Το πνεύμα του συναγωνισμού χαρακτηρίζει πάντοτε τους καλλιτέχνες και μόνον η ηθική ανταμοιβή αποτελεί την κορυφαία φιλοδοξία τους. Χάρις στη νοοτροπία αυτή εξηγείται η πολυάριθμη συμμετοχή τους σε διαγωνισμούς, που τα βραβεία αντιπροσωπεύουν μηδαμινό ή και συμβολικό ακόμη υλικό όφελος.
Πέρα όμως από την πλευρά των καλλιτεχνών, είναι σκόπιμο να εξετάσουμε και το όφελος της όποιας κάποιας υπηρεσίας, που έχει αρμοδιότητα κατά περίπτωση, να τιμήσει πρόσωπα, επετείους κ.ά. Τίθεται δε το ερώτημα αν υπολόγισαν ποτέ το ιστορικό, καλλιτεχνικό, ή συλλεκτικό κέρδος που Θα πρόσφερε μια συλλογή πρωτοτύπων καλλιτεχνικών συνθέσεων. Συλλογή δημιουργημάτων εμπνευσμένα από όσα πρέπει να μείνουν άσβεστα στη μνήμη μας, γιατί αποτελούν την ιστορία του τόπου.
- «Το ωφέλιμο, το αληθινό, το ωραίο», του αρχιτέκτονα Eugane Beaudouin.
- «Στη μάνα μου», του χαράκτη Ραυ1 Pίerre Lemagny, έκδοση γαλλικού νομισματοκοπείου.
Πιθανό σ' ορισμένες περιπτώσεις να επιβάλλεται η αναφορά στο «αρχαίο πνεύμα» όπως π.χ. για τις σημερινές επιδιώξεις μας γύρω από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το μετάλλιο όμως έχει δύο όψεις και αναρωτιέται κανείς σε τί θα έβλαπτε, αν η μια όψη ανταποκρινόταν ή αντέγραφε τα αρχαία πρότυπα και στην άλλη εμφανιζόταν το φτάσιμο της σύγχρονης ελληνικής τέχνης, στον αισθητικό τομέα. Θα ήταν κατά τη γνώμη μου, η πιο σωστή καλλιτεχνική λύση, γιατί Θα φιλοξενούσε αρμονικά το μοντέρνο σήμα των Πανευρωπαϊκών Αγώνων, που σήμερα βρίσκεται ανάμεσα στα πόδια μιας κλασσικής φιγούρας και την ενοχλεί, σαν ξένο σώμα.
Ο Υ. Malecot πρόεδρος της F.I. D.E.M. γράφει: «Η καινούργια αναγέννηση του μεταλλίου, μπροστά στην οποία βρισκόμαστε, αποδείχνει τη ζωτικότητα των σύγχρονων τεχνών, που η ακτινοβολία τους φθάνει μέχρι τους πιο εκλεπτυσμένους τομείς τής δημιουρyίας και του γούστου».
- «Πεζοπορία», του χαράκτη Gerard Βuquoy, έκδοση του γαλλικού νομισματοκοπείου.
- «Qυο Vadίs - Που πας;». για την Χιροσίμα του Σουηδού Bernt Helleberg, 1960.
Αλλού η Jocelyn Tonbee στο βιβλίο της «Ronan Medaillons» αναφέρει: «Τα μετάλλια Θα πρέπει να έπαιξαν πραγματικά σημαντικό ρόλο στη διάδοση της καλλιτεχνικής γνώσεως και του ενδιαφέροντος για την Ιστορία της Τέχνης ανάμεσα σε καλλιεργημένα άτομα...». Ασφαλώς δεν είναι κολακευτική φιλοδοξία του να καμαρώνουμε για κατορθώματα αποδόσεως με πιστότητα των αρχαίων προτύπων, σύμφωνα με την μοντέρνα τεχνική. Φιλοδοξία Θα ήταν πατώντας στις βαθιές μας ρίζες να μιλήσουμε σε μια σύγχρονη γλώσσα, εκφράζοντας αυτό που ζούμε κι ακόμα, αν είναι δυνατό, να οραματιστούμε αυτό που θα ‘ρθει.
Ο ποιητής. Γ. Βασ. Κραψίτης, (Δωδωναίος Ύμνος), λέει ωραία:
Την ιερή, η γενιά η δική μας, δάδα ανάβει από την πρώτη σου φωτιά· και πλέκει κάβε δόξα της παλιά με αμάραντους κλώνους από ελιά που φυτρώνουν στους στίβους σου, Ελλάδα.
- «Η Καπερναούμ», έκδοση Ισραήλ.
(Άρθρο Ειρήνης Χαριάτη-Πραμαντιώτη από το Τευχος 19 , Ιούνιος 1982 ,του Περιοδικού : ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ )
