διεθνής έκθεσης αθηνών 1903

Κωδικός (οί) αναγνώρισης    αρ.comp. 556
Τίτλος     ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗ, Aφοί
Χρονολογία (ες)    1888-1941 (κυρίως 1896-1915 και 1925-1930)
Επίπεδο περιγραφής   Αρχείο
Μέγεθος και υπόστρωμα της ενότητας περιγραφής (Ποσότητα, όγκος ή διαστάσεις)   20 αρχειακά κουτιά
Όνομα παραγωγού (ών)    Μ.Χ. Καραθανάσης & Σία, Μανώλης (Μανουήλ) Καραθανάσης (1860-1913), Σταμάτης Καραθανάσης (1859-1916), Χριστόδουλος Καραθανάσης
Διοικητική ιστορία / Βιογραφικό σημείωμα    Οι αδελφοί Μανώλης και Σταμάτης Καραθανάσης ίδρυσαν στο Βαθύ της Σάμου το 1887 (αν και στα πακέτα τσιγάρων της εταιρείας δίνεται η ημερομηνία 1882) εταιρεία με την επωνυμία «Μ.Χ. Καραθανάσης & Σία» (M.C. Carathanassis & Co) και με αντικείμενο διάφορες εμπορικές εργασίες.
Η εταιρεία διακρίθηκε στον τομέα της παραγωγής τσιγάρων και έγινε ένας από τους σημαντικότερους καπνεμπορικούς οίκους της Σάμου. Ανέπτυξε συναλλαγές τόσο με τις ευρωπαϊκές αγορές (Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστρία, Γερμανία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Δανία κ.ά.) όσο και με τις αγορές της Άπω Ανατολής (Κίνα, Ιαπωνία, Ινδοκίνα), της Νότιας Αφρικής και της Αμερικής (αν και για την τελευταία τα τεκμήρια που υπάρχουν στο αρχείο είναι ελάχιστα). Ο οίκος τιμήθηκε για την ποιότητα των τσιγάρων του με χρυσό μετάλλιο και βραβείο τιμής στη διεθνή έκθεση των Αθηνών το 1903 και με βραβείο τιμής στη διεθνή έκθεση του Παναμά το 1915.
Η εταιρεία φαίνεται ότι λειτούργησε μέχρι το 1943. Το εργοστάσιο καταστράφηκε στις 17.11.1943 κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού του Βαθέος από τους Γερμανούς. Μετά το 1945 τα μηχανήματα μεταφέρθηκαν σε άλλο χώρο και το εργοστάσιο λειτούργησε ξανά για ελάχιστο χρονικό διάστημα.
Ο Μανώλης Καραθανάσης (π.1860-1913) γεννήθηκε στο Πάνω Βαθύ της Σάμου. Ο πατέρας του, Χριστόδουλος, ήταν γεωργός. Σύμφωνα με την Ηρώ Παπαμόσχου, εγγονή του Μανώλη, ο ίδιος πήγε στην Αίγυπτο για να μάθει πως φτιάχνονται τα χειροποίητα τσιγάρα.
Ο Μανώλης Καραθανάσης παντρεύτηκε την Αικατερίνη, κόρη του καραβοκύρη Λουκιανού Παπανδρέου, από το Καρλόβασι. Μαζί απέκτησαν 8 παιδιά: τη Μαρία, τον Χριστόδουλο, την Αντιγόνη, τον Λουκιανό, την Πηνελόπη (Πιπίτσα), τον Δημήτριο, τον Ορέστη και τον Ιωάννη.
Ο Μανώλης Καραθανάσης ασκούσε τη διεύθυνση της εταιρείας. Διετέλεσε βουλευτής Καρλοβασίων το 1908-1909.
Ο Σταμάτης Καραθανάσης (1859-1916) γεννήθηκε στο Μεσαίο Καρλόβασι και πέθανε στην Αθήνα. Ήταν παντρεμένος με την Όλγα, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά: τον Χριστόδουλο, τον Ιωάννη και τον Ξενάκη.
Ο Σταμάτης είχε αρκετές γνώσεις γύρω από τα καπνά.
Ο Χριστόδουλος Καραθανάσης (π.1890-;) γιος του Μανώλη Καραθανάση, φαίνεται ότι διαδέχθηκε τον πατέρα και το θείο του στη διαχείριση του εργοστασίου. Σπούδασε στη Ροβέρτειο Σχολή στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια στο Neuchatel της Ελβετίας. Ο Χριστόδουλος παντρεύτηκε την Ιωάννα Καριώτογλου και απέκτησε δυο κόρες, την Μάρω και την Κρινώ.
Η Αντιγόνη και ο Λουκιανός φαίνεται ότι βοήθησαν τον αδελφό τους, Χριστόδουλο, στη διοίκηση της εταιρείας.

Πηγές σύνταξης βιογραφικών : «Τα σαμιακά καπνά και σιγαρέττα», Αρχείον Σάμου, Σύγγραμμα Περιοδικόν του Νικολάου Ζαφειρίου, τομ. Β΄, Αθήνα 1947, σσ. 183-190.
«Σταμάτιος Χ. Καραθανάσης» (νεκρολογία), Μικρασιατικόν Ημερολόγιον 1918, σσ. 103-104. Μάνος Χαριτάτος, Πηνελόπη Γιακουμάκη, Ιστορία του Ελληνικού Τσιγάρου, Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1998 (β΄ εκδ.), σσ. 234-235. Πληροφορίες από την Ηρώ Παπαμόσχου, εγγονή του Μανώλη Καραθανάση. Υλικό του αρχείου.
Ιστορικό της ενότητας περιγραφής
Διαδικασία πρόσκτησης
   Δωρεά Μάνου Χαριτάτου έπειτα από αγορά. Απόκειται στο Ε.Λ.Ι.Α. Θεσσαλονίκης.
Παρουσίαση περιεχομένου    Το αρχείο αποτελείται κυρίως από την εμπορική αλληλογραφία της εταιρείας «Μ.Χ. Καραθανάσης & Σία» και καλύπτει κυρίως τις περιόδους 1896-1915 και 1925-1930. Δεν υπάρχει κανένα τεκμήριο από το διάστημα 1916-1924.
Η αλληλογραφία είναι με έλληνες και ξένους πελάτες -ιδιώτες και εμπόρους- συνεργάτες, προμηθευτές, αντιπροσώπους, μεταφορικές εταιρείες, τράπεζες, πρεσβείες και προξενεία, κ.ά. Οι πελάτες είναι κυρίως ξένοι. Το αρχείο παρουσιάζει αυξημένο ενδιαφέρον για το εμπόριο τσιγάρων και δευτερευόντως καπνών στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, την ελληνική και ειδικότερα τη σαμιακή καπνοβιομηχανία καθώς και για τις εμπορικές πρακτικές της εποχής.
Αν και το αρχείο δεν δίνει πληροφορίες για την εσωτερική οργάνωση της εταιρείας, η εκτεταμένη αλληλογραφία με συγγενείς (κοντινούς ή μακρινούς), οι οποίοι εμπορεύονται τα τσιγάρα Καραθανάση σε διάφορα μέρη του κόσμου δείχνει ίσως τη σημασία που έπαιξαν τα συγγενικά δίκτυα στην εξάπλωση της δραστηριότητας της εταιρείας.
Τα τσιγάρα Καραθανάση φαίνεται ότι είχαν ιδιαίτερη απήχηση στους ευρωπαίους διπλωμάτες της εποχής, καθώς οι παραγγελίες από πρεσβείες και προξενεία είναι συχνές.
Στο φάκελο 11.1, συνημμένα σε επιστολή, υπάρχουν δείγματα τσιγαρόχαρτων διαφόρων υλικών, χρωμάτων και ποιοτήτων, δίνοντας εικόνα της ποικιλίας τσιγαρόχαρτων που υπήρχε.
Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η εμπορική αλληλογραφία με διάφορους έλληνες προμηθευτές καπνών, παραγγελιοδόχους και μεσάζοντες. Αρκετοί από αυτούς εδρεύουν στη Σύρο, γεγονός που δείχνει ότι το νησί διατήρησε μερίδιο στο διαμετακομιστικό εμπόριο της περιοχής ακόμη και στις αρχές του 20ού αιώνα.
Το αρχείο παρέχει ακόμη στοιχεία για την σαμιακή οικονομία στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.
[Βλέπε επισυναπτόμενη αναλυτική περιγραφή]
Επιλογές, εκκαθαρίσεις και τελική διατήρηση    Δεν έγινε καμία εκκαθάριση
Προσθήκες υλικού    Δεν αναμένονται προσθήκες

Σύστημα ταξινόμησης    Η αλληλογραφία ταξινομήθηκε αλφαβητικά με βάση το επώνυμο του αποστολέα ή την ονομασία της επιχείρησης. Καταγράφηκαν οι αποστολείς που εμφανίζονται περισσότερες από 5 φορές μαζί με τους τόπους αποστολής και τις ακραίες χρονολογίες των επιστολών. Σε περίπτωση που το επώνυμο του προσώπου που υπογράφει την επιστολή είναι διαφορετικό από το όνομα της επιχείρησης όπως το τελευταίο εμφανίζεται στο επιστολόχαρτο, καταγράφεται το όνομα της επιχείρησης.
Η αλληλογραφία από αποστολείς ή εταιρείες που έχουν ελληνικό όνομα αλλά γραμμένο με λατινικούς χαρακτήρες ταξινομήθηκε μαζί με τους έλληνες αποστολείς. Το όνομα καταγράφεται στα ελληνικά και σε παρένθεση με λατινικούς χαρακτήρες (κυρίως όταν πρόκειται για επιχείρηση που έχει καθιερωθεί με τη συγκεκριμένη ονομασία π.χ. Matandos & Charissiadis).

Διάγραμμα ταξινόμησης:
Φάκελοι 1-11 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ : ΞΕΝΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΕΙΣ (1895-1930)
Φάκελοι 12-15 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ : ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟΣΤΟΛΕΙΣ (1896-1926)
Φάκελοι 16-17 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ : ΤΡΑΠΕΖΕΣ (1896-1930)
Φάκελος 18 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ : ΠΡΕΣΒΕΙΕΣ - ΠΡΟΞΕΝΕΙΑ (1896-1930)
Φάκελος 19 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ : ΕΞΕΡΧΟΜΕΝΑ (1898-1930)
Φάκελος 20 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ (1896-1941)
Φάκελος 21 ΛΟΙΠΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ, ΠΟΙΚΙΛΑ (1888-1913)

Όροι πρόσβασης    Δεν υπάρχουν περιορισμοί στην πρόσβαση.
Όροι αναπαραγωγής
Γλώσσα / γραφή των τεκμηρίων    Γαλλικά, ελληνικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά.
Φυσικά χαρακτηριστικά και τεχνικές προϋποθέσεις
Εργαλεία έρευνας    Αναλυτική περιγραφή φακέλου / υποφακέλου σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή. Παράλληλα, δημιουργήθηκε βάση δεδομένων access (προσβάσιμη τοπικά) στην οποία καταγράφηκαν οι αποστολείς που εμφανίζονται περισσότερες από 5 φορές, η ιδιότητά τους, ο τόπος αποστολής και το περιεχόμενο των επιστολών.
Εντοπισμός πρωτοτύπων
Εντοπισμός αντιγράφων
Συμπληρωματικές πηγές / σχετικές ενότητες περιγραφής    Αρχείο καπνοβιομηχανίας Καραθανάση (1905-1948) στα Γ.Α.Κ.-Ν. Σάμου. Το αρχείο περιλαμβάνει δύο βιβλία εσόδων-εξόδων των ετών 1927 και 1928, εμπορική αλληλογραφία (κυρίως με τράπεζες την περίοδο 1920-1921), έντυπους στατιστικούς πίνακες εξαγωγής τσιγάρων (1930-1932), καθώς και χειρόγραφους λογαριασμούς και στατιστικούς πίνακες διαφόρων ετών. Από την περιγραφή του αρχείου προκύπτει ότι στην επιχείρηση δραστηριοποιήθηκε και ο δεύτερος γιος του Μανώλη Καραθανάση, Λουκιανός. Πολλές ευχαριστίες στο προσωπικό των Γ.Α.Κ.-Ν. Σάμου που έθεσε στη διάθεσή μου την περιγραφή του αρχείου.
Ορισμένες διαφημίσεις της εταιρείας στην κατοχή της Ηρώς Παπαμόσχου, εγγονής του Μανώλη Καραθανάση. Θερμές ευχαριστίες στην κυρία Παπαμόσχου για τις πληροφορίες σχετικά με το οικογενειακό δέντρο των Καραθανάσηδων και με τη λειτουργία της βιομηχανίας.

Δημοσιεύσεις / Βιβλιογραφία
Παρατηρήσεις    Η αρχική ταξινόμηση ήταν χρονολογική (ακανόνιστες περίοδοι π.χ. 8/1903-2/1904), μέσα σε κάθε περίοδο αλφαβητική (Α-Ω ή Α-Ζ λατινικά) και μέσα σε κάθε γράμμα του αλφαβήτου χρονολογική κατά φθίνουσα τάξη, χωρίς όμως το συγκεκριμένο σχήμα να τηρείται σε όλο το εύρος του αρχείου (π.χ. η χρονολογική τάξη μέσα σε κάθε γράμμα δεν ήταν πάντοτε αυστηρή και σε πολλές περιπτώσεις αυτός που διατηρούσε το αρχείο ταξινομούσε τις επιστολές ανάλογα με το όνομα του αποστολέα και όχι με την ημερομηνία). Φαίνεται ότι η ταξινόμηση άλλαζε ανάλογα με τον υπάλληλο της εταιρείας Καραθανάση.
Παρατηρήθηκε επίσης ότι στις επιστολές επιχειρήσεων τα τεκμήρια είχαν ταξινομηθεί αλφαβητικά άλλοτε με βάση το λογότυπο και άλλοτε με βάση το πρόσωπο που υπογράφει την επιστολή.
Υπήρχαν φάκελοι στους οποίους είχε διαταραχθεί η αρχική τάξη.
Στην πρώτη πρόχειρη ταξινόμηση από τη Ματθίλδη Πυρλή και τον Γιώργο Χαρωνίτη η χρονολογική ταξινόμηση μέσα σε κάθε γράμμα του αλφαβήτου αντιστράφηκε από φθίνουσα σε αύξουσα. Επίσης αφαιρέθηκαν τα διαχωριστικά των γραμμάτων του αλφαβήτου.
Προκρίθηκε η επέμβαση στην αρχική τάξη καθώς αυτή ακολουθούσε ένα μικτό, περίπλοκο σύστημα και επιπλέον δεν ήταν ιδιαίτερα συστηματική.
Τα λιγοστά επιστολικά δελτάρια που εντοπίστηκαν είναι συνήθως κομμένα στην πλευρά του γραμματοσήμου. Από μια επιστολή γίνεται αντιληπτό ότι ένας Καραθανάσης ήταν συλλέκτης γραμματοσήμων, γεγονός που ίσως εξηγεί την παραπάνω διαπίστωση.
Παρατηρήσεις και όνομα του / της αρχειονόμου    Πρώτη, πρόχειρη ταξινόμηση από Ματθίλδη Πυρλή και Γιώργο Χαρωνίτη.
Γιώργος Κουμαρίδης
Κανόνες ή πρότυπα περιγραφής    ΔΙΠΑΠ (Γ), 2η έκδοση
Χρονολογία (ες) περιγραφής    Σεπτέμβριος 2009
Θέματα    ΚΑΠΝΑ / ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ / ΕΜΠΟΡΙΟ / ΣΑΜΟΣ /ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

	Αποστολέας	Θέμα: διεθνής έκθεσης αθηνών 1903 (Αναγνώστηκε 3984 φορές)
0 μέλη και 1 επισκέπτης διαβάζουν αυτό το θέμα.