Στέκι Συλλεκτών

Η Σταφιδική κρίση
H “κρίση” ξεκίνησε στην αγροτική μεταρρύθμιση που έκανε ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος το 1871. Επί των ημερών του διανεμήθηκε μεγάλο μέρος των λεγόμενων Εθνικών γαιών σε ακτήμονες, όταν και διανεμήθηκαν 2.650.000 στρέμματα σε 357.217 κλήρους. Επειδή όμως οι περισσότεροι αγρότες είχαν μικρή έκταση γης για καλλιέργεια, αναζήτησαν καλλιέργειες που είχαν υψηλή στρεμματική απόδοση και αυτές ήταν η ελιά και η σταφίδα. Ειδικότερα η σταφίδα, που παραγόταν κυρίως στην Πελοπόννησο, εξαγόταν σχεδόν στο σύνολό της προς την Αγγλία και εκτός από ότι ενίσχυε την ελληνική οικονομία, παρείχε υψηλό κέρδος τους αγρότες.
Το 1878 ένα τυχαίο περιστατικόεκτόξευε τη ζήτηση της ελληνικής σταφίδας στις αγορές της Ευρώπης. Τα αμπέλια της Γαλλίας προσβλήθηκαν από φυλλοξήρα και η παραγωγή της γαλλικής σταφίδας, που αποτελούσε το αντίπαλο δέος, περιορίστηκε πάρα πολύ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εκτοξευτεί η ζήτηση της ελληνικής σταφίδας αλλά και των ελληνικών σταφυλιών καθώς οι Γάλλοι προσπαθούσαν να καλύψουν τη δική τους έλλειψη με ελληνικά σταφύλια. Όλοι λοιπόν οι μικροκαλλιεργητές άρχισαν να δημιουργούν αμπέλια στα χωράφια τους, αγνοώντας κάθε άλλη καλλιέργεια. Και πράγματι για τουλάχιστον μια δεκαετία η απόφασή τους αυτή, τους απέφερε τεράστια κέρδη, καθώς είχε αυξηθεί τόσο η ζήτηση αλλά και η τιμή της σταφίδας.
Αρχές του 1890 όμως τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν. Οι Γάλλοι είχαν καταφέρει σταδιακά να αποκαταστήσουν τους αμπελώνες τους και να έχουν αυξανόμενη παραγωγή σταφίδας. Την ίδια στιγμή η ελληνική παραγωγή είχε αγγίξει τεράστιες ποσότητες που δεν μπορούσαν να πουληθούν και σάπιζαν στις αποθήκες, ενώ και οι τιμές έπεφταν διαρκώς. Για παράδειγμα το 1890 η τιμή της σταφίδας ήταν 300 φράγκα ανά 1.000 λίτρα, ενώ το 1893 με δυσκολία έφτανε τα 40 φράγκα.
Μπροστά στον κίνδυνο οικονομικής κατάρρευσης, οι αγρότες της Πελοποννήσου ζήτησαν την προστασία του κράτους. Η κυβέρνηση του Τρικούπη για να σώσει τους αγρότες πρότεινε την εφαρμογή του παρακρατήματος, κάτι που εφαρμόστηκε το 1895 από την κυβέρνηση Θεοτόκη. Σύμφωνα με την ιδέα αυτή, κάθε παραγωγός παρέδιδε το 15% της παραγωγής του στις κρατικές αποθήκες.Το 1899 τη διαχείριση του παρακρατήματος θα αναλάβει η βραχύχρονης διάρκειας «Σταφιδική Τράπεζα». Ο πιστωτικός αυτός οργανισμός διαχειριζόταν κρατικά κεφάλαια με σκοπό τη χορήγηση πιστώσεων με ευνοϊκούς όρους. Το 1903 έγινε προσπάθεια να εγγυηθεί ελάχιστη τιμή στους σταφιδοπαραγωγούς, ωστόσο δεν ευοδώθηκε κυρίως λόγω της έλλειψης κεφαλαίων. Άλλος βασικός λόγος για την αποτυχία της «Σταφιδικής Τράπεζας» ήταν η απειρία της διοίκησής της και το γεγονός ότι δεν αντιδρούσε στις εξαιρετικά έντονες πολιτικές πιέσεις και την κομματική συναλλαγή.Στις 17 Ιουλίου 1905 ιδρύεται η «Προνομιούχος Εταιρία προς προστασίαν της παραγωγής και της εμπορίας της σταφίδος», η «Ενιαία» όπως έχει μείνει γνωστή. Η «Ενιαία» ήταν ιδιωτικού χαρακτήρα και συστήθηκε με κεφάλαια ομογενών
κεφαλαιούχων οργανωμένων γύρω από την Τράπεζα Αθηνών, καθώς και Γάλλων και Βρετανών τραπεζιτών, που είχαν και την πλειοψηφία των μετοχών. Αναλάμβανε για 20 χρόνια και έναντι συμβατικών ανταλλαγμάτων την ασφάλιση της σταφιδαγοράς κατά της πτώσης των τιμών της σταφίδας πέραν κάποιων συγκεκριμένων ορίων ενώ το κράτος προσπαθούσε να πείσει τους αγρότες να στραφούν σε νέες καλλιέργειες.Η λειτουργία και πρακτική της «Ενιαίας», που ουσιαστικά εξαρτιόταν από την πολιτική της Τράπεζας Αθηνών, προκαλούσε σημαντικές αντιδράσεις, κυρίως από τους σταφιδοπαραγωγούς. Αυτό που αποκαλούν επιτυχία της «Ενιαίας», ότι έδινε το παρακράτημα σε χαμηλή τιμή στην Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευμάτων (Βλέπε προηγούμενη δημοσίευση εδώ στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑ & ΧΑΡΤΟΝΟΜΙΣΜΑ.), που επίσης ανήκε στον όμιλο της Τράπεζας Αθηνών, για παραγωγή κρασιού και ποτών προς εξαγωγή, καθήλωσε τόσο τους σταφιδοπαραγωγούς όσο και τους σταφιδεμπόρους. Η «Ενιαία», άλλωστε, τη δεύτερη δεκαετία της ζωής της απολάμβανε μόνο τα δικαιώματά της, χωρίς να τηρεί τις συμβατικές της υποχρεώσεις. Έτσι, το 1914-1915 διεξάγεται κοινοβουλευτική έρευνα για αντικατάσταση της «Ενιαίας» από μη κερδοσκοπικό οργανισμό. Στο Γ΄ Πανελλήνιον Αγροτικόν Συνέδριον, που διεξήχθη στην Αθήνα στις 22 Μαΐου 1924, αντιπρόσωποι των συνεταιρισμών και διοικούντες των Πανελλήνιων Ομοσπονδιών των Γεωργικών Συνεταιρισμών ασκούν πολεμική κατά της «Ενιαίας» και ζητούν την ίδρυση νέου Οργανισμού.Στη συνέχεια το κράτος πουλούσε το απόθεμα σε οινεμπόρους, οι οποίοι μπορούσαν να παράγουν μόνο οινόπνευμα και αν ήθελαν να το εξάγουν. Τα έσοδα θα πήγαιναν σε έναν ειδικό λογαριασμό με σκοπό την ίδρυση Αγροτικής Τράπεζας. Αν και προσωρινά το μέτρο απέδωσε, όταν οι τιμές της σταφίδας έπεσαν, το κράτος έπαιρνε από τους παραγωγούς το 24% της παραγωγής για να τους βοηθήσει.
Το 1899 ιδρύθηκε Σταφιδική Τράπεζα για να αντιμετωπίσει την κρίση, ενώ το 1902 εμφανίστηκε όμιλος Άγγλων κεφαλαιούχων που πρότειναν να αγοράσουν μονοπωλιακά την παραγωγή σταφίδας για 20 χρόνια. Η πρόταση απορρίφθηκε από την κυβέρνηση Δηλιγιάννη και αυτό προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων που σε κάποιες περιπτώσεις πήρε και τη μορφή ένοπλων συγκρούσεων. Τελικά το 1903 αποφασίστηκε η Σταφιδική Τράπεζα να αγοράζει την πλεονάζουσα παραγωγή, ενώ το κράτος προσπαθούσε να πείσει τους αγρότες να στραφούν σε νέες καλλιέργειες.

  Η Σταφιδική κρίση

Τι μαθάμε και σήμερα !!
Τελικά όλα κάνουν κύκλο !