Στέκι Συλλεκτών

     Ένα από τα αντικείμενα που είναι από τα πιο αγαπημένα στην συλλογή μου, είναι ένα ζευγάρι επωμίδες Αξιωματικού περιόδου της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Συγκεκριμένα πρόκειται για επωμίδες Αντισυνταγματάρχη του όπλου του Πυροβολικού από χιτώνιο στολής εκστρατείας.

     Οι επωμίδες των Αξιωματικών καθορίζονταν από το ΒΔ (Βασιλικό Διάταγμα) της 16ης Μαρτίου του 1910. Βάση του παραπάνω διατάγματος στις στολές εκστρατείας φέρονταν έγχρωμες επωμίδες με υπόστρωμα από ύφασμα ανάλογα του χρώματος του όπλου (πυροβολικό μαύρο, πεζικό κόκκινο, ιππικό πράσινο, μηχανικό βυσσινί, υγειονομικού βαθύ βυσσινί, μεταγωγικού ερυθρόδανο, αρχιτεχνιτών σοκολατί) και ανάλογα αν πρόκειται για κατώτερο ή ανώτερο Αξιωματικό, υπήρχε χρυσή ταινία διαμήκους διερχόμενη κεντρικά της επωμίδας για κατώτερους ή δύο με κενό στην μέση για ανώτερους. Τα αστέρια από τα οποία φαίνονταν ο βαθμός του φέροντα Αξιωματικού τοποθετούνταν και αυτά διαμήκους κεντρικά στην επωμίδα. Η διαφορά των αστεριών από την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων, είναι ότι αυτά ήταν μεταλλικά και μικρότερα, ενώ της περιόδου της Μικρασιατικής Εκστρατείας ήταν μεγαλύτερα και κεντημένα από χρυσή (ανώτεροι) ή ασημένια (κατώτεροι) συρμάτινη κλωστή. Στους δε ανώτατους Αξιωματικούς η επωμίδα ήταν ολόκληρη χρυσή χωρίς το υπόστρωμα του όπλου. Τέλος υπήρχαν μικρά κομβία που συμπλήρωναν την επωμίδα.

    Στις επωμίδες της συλλογής μου τα κομβία είναι ανάγλυφα με το σήμα του πυροβολικού (του πεζικού αντίστοιχα ήταν λεία). 

 

Πολύ όμορφες, Πάνο και στη γνωστή ποιότητα των υλικών της εποχής!

Πολύ όμορφα κομμάτια.
Μία ερώτηση και προς σε σένα Πάνο και προς το Γιώργο.
Μπορείτε να μου προτέινετε (εαν γνωρίζετε) κάποιο βιβλίο/α για τις στολές του ελληνικού
στρατού (παρελκόμενα, οπλισμό, σήματα) για τις εποχές των Βαλκανικών-1ου και 2ου Π.Π?
Ευχαριστώ.  ;)
Στράτος

Στράτο, για τους Βαλκανικούς υπάρχει το βιβλίο του Γιάννη Μυλωνά "Στολές των Βαλκανικών Πολέμων" από τις "Στρατηγικές Εκδόσεις".

Για τις στολές του Β' ΠΠ υπάρχουν οι παλιές εκδόσεις και μονογραφίες της "Στρατιωτικής Ιστορίας", αλλά αυτές έχουν και ανακρίβειες και παραλείψεις όπως διαπιστώνω εκ των υστέρων...

Ευχαριστώ Γιώργο.Θα το τσεκάρω.
Για το 2ο Π.Π δλδ όσον αφορά τον Ε.Σ είναι λίγο θολό το τοπίο ε?
Αυτό το ξέρεις?
"Ενθυμήματα Βαλκανικών πολέμων
(Στολές, μετάλλια και κειμήλια των αντιμαχόμενων στρατών του 1912-13)
Συγγραφείς:   Γιάννης Μυλωνάς, Βασίλειος Νικόλτσιος"

Θολό δε θα το έλεγα, αλλά είμαστε πολύ πίσω και βιβλιογραφικά και συλλεκτικά, δυστυχώς. Λείπει η έρευνα και η τεκμηρίωση με σοβαρούς όρους, κάτι που στο εξωτερικό έχει κατακτηθεί εδώ και δεκαετίες και καινούρια γνώση κατακτάται συνεχώς. Εδώ υπάρχει πολλή δουλειά και κυρίως στο θέμα των διακριτικών. Υλικό θα βρεις περισσότερο στο διαδίκτυο πιστεύω.

Και το "Ενθυμήματα Βαλκανικών πολέμων" έχει υλικό και είναι και πρόσφατο, περσινό αν θυμάμαι καλά.

     Τα συλλεκτικά βιβλία γενικότερα που απευθύνονται σε σοβαρούς συλλέκτες, απουσιάζουν από την Ελλάδα δυστυχώς. Προσπάθειες όμως έγιναν και γίνονται από ανθρώπους που αγαπούν και την κατηγορία που μας ενδιαφέρει.

     Αλλά σκεφτήκατε ποτέ πόσα είδη στολών φόρεσε ο Έλληνας στρατιώτης στο Αλβανικό Μέτωπο το 1940; Το ρώτησα μια φορά σε ''ειδικό'' στο πολεμικό μουσείο Αθηνών, με κοίταξε και μου απάντησε 7 με 8 τουλάχιστον γνωστά. Πανσπερμία υλικού ποικίλης φύσεως, λίγα έχουν σφραγίδες αποδοχής με ημερομηνίες. Άδειασαν οι αποθήκες μου είπε ο ''ειδικός'' και είχε δίκιο. Ευτυχώς υπάρχουν τα διατάγματα (Βασιλικά ή Προεδρικά, ανάλογα ποιος ήταν πάνω), που αναφέρουν τι καθορίζονταν για τις στολές. Έπαιρνε όμως κάποια χρόνια μέχρι να εφαρμοστούν πλήρως απ' όλους.

    Προσωπικά με βοηθάει η βιβλιογραφία που αναφέρατε παραπάνω και μερικά βιβλία όπως ο Εύζωνας και ο Έυελπις σαν μονογραφίες (του κου Μυλωνά σε συνεργασία με άλλους όπως ο Βασίλης Δέγλερης, επίσης αν θυμάμαι καλά) με πλήθος χρήσιμων στοιχείων, επίσης η μελέτη πολλών φωτογραφιών εποχής, πολλές επισκέψεις σε μουσεία φωτογραφίες που μελέτησα μετά τις επισκέψεις αυτές και τέλος πολύ συζήτηση με συλλέκτες και ανθρώπους με τα ίδια ενδιαφέροντα.

    Ενδιαφέροντα με πλήθος ιστορικά στοιχεία είναι και τα παρακάτω βιβλία που αφορούν τον οπλισμό που χρησιμοποίησε ο ΕΣ:

    -ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, (Χρήστος Σαζανίδης, Θεσσαλονίκη 1995)
    -Ο ΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ, (ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήνα 2006)
    -ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ 1821-1997, (ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήνα 1997)
    -ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ 1912-13, (Πολεμικό Μουσείο, Αθήνα 1993)
    -ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ (1904-1908), (Αναστάσιος Λιάσκος – Βασίλειος Νικόλτσιος, Θεσσαλονίκη 2008) 
 

Αυτό που επίσης θα βοηθούσε, θα ήταν ένας αυθεντικός Κανονισμός Στολής. Τίποτε πιο καθαρό και ξάστερο. Πριν από λίγο καιρό δεν πρόλαβα τον Κανονισμό Στολής των Αξιωματικών Στρατού και Χωροφυλακής του '37 κι ακόμη χτυπιέμαι...

Καλημέρα και ευχαριστώ για τις απαντήσεις σας.
Το θόλο πήγαινε περισσότερο σε αυτό που είπες Γιώργο για τις ανακρίβειες στις μονογραφίες (αρκεί να έχεις και τις γνώσεις να τις εντοπίσεις).
Τα βιβλία που προτείνεις Πάνο (κυριώς του Πολεμικού Μουσείου και του ΔΙΣ/ΓΕΣ) κυκλοφορούν κανονικά ή πρέπει να κάνω ντου στα παλαιοβιβλιοπωλεία για να τα βρω?

  Στράτο για τα βιβλία του ΓΕΣ/ΔΙΣ κάλεσε στο 2106552673 στο ΤΥΕΣ για λεπτομέρειες. Αν μένεις εκτός Αττικής τα στέλνουν ταχυδρομικός αν στείλεις ταχυδρομική επιταγή με το αντίτιμο της αξίας τους. Αν μένεις Αττική μπορείς να τα πάρεις από την έδρα τους.

Ευχαριστώ Πάνο.Θα το κοιτάξω.

    Στράτο παρέλειψα να σου πω τα βιβλία του πολεμικού μουσείου πωλούνται εντός του μουσείου.

Θα υπάρχει άραγε??
Αυτό που ήθελα με τα μετάλλια κατάλαβα πως πλέον δεν υπάρχει (εδω και καιρό μάλλον) και όσοι το έχουν
πολλές φορές (πρόλαβαν και τσίμπησαν αρκετα) το δίνουν αρκετά ακριβά.
Ολο λέω να (ξανα)πάω στο Πολεμικό Μουσείο και όλο το αναβάλλω...

      Έχεις δίκιο κάποια βιβλία έχουν εξαφανιστεί, αλλά τουλάχιστον αν υπάρχει ζήτηση υπάρχει η δυνατότητα να επανεκδοθούν. Το συγκεκριμένο βιβλίο που αναφέρεις το έψαχνα και εγώ και αυτό μου είχα πει οι υπεύθυνοι του Μουσείου.

      Αλλά υπάρχουν και βιβλία ιστορικά, με μοναδικές πληροφορίες που δεν υπάρχει πιθανότητα να επανεκδοθούν ένα από αυτά είναι και το ''Χρονικό Μικρασιατικού Πολέμου 1919 - 1922'' του Ιάκωβου Ακτσόγλου από τις εκδόσεις Τροχαλία, το οποίο θα το χαρακτήριζα με αγγλικό όρο ''must have'' (δεν χρησιμοποιώ αγγλικούς όρους, αλλά εδώ θέλω να τονίσω την αξία), για έναν ιστορικό μελετητή και συλλέκτη. Δυστυχώς έκλεισαν οι εκδόσεις τροχαλία, εκδόθηκαν μερικές χιλιάδες αντίτυπα και πλέον απλά δεν υπάρχει. Κρίμα, δεν το έχω στην βιβλιογραφία μου, το έχω διαβάσει δανεικό από γνωστό μου όμως.

     Ως συνέχεια των επωμίδων της περιόδου της Μικρασιατικής Εκστρατείας, θα προσθέσω ακόμη ένα αντικείμενο της συλλογής μου. Είναι τα περίφημα πολεμικά εξάμηνα ή γωνίες πολεμικών εξαμήνων στο μέτωπο των εχθροπραξιών. Φυσικά έχει αναφερθεί και ο Γιώργος στο συγκεκριμένο αντικείμενο και σε παλαιότερο θέμα, απλά θέλω να προσθέσω μερικές λεπτομέρειες.

    Το συγκεκριμένο διακριτικό καθιερώθηκε με το ΒΔ της 4ης Ιανουαρίου 1918 και μπορούσαν να το φέρουν όλοι Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και Οπλίτες. Οι γωνίες των Αξιωματικών ήταν χρώματος χρυσό, των Υπαξιωματικών αργυρό και τον Οπλιτών μαύρο με μάλλινο ύφασμα.

    Φερόταν στον αριστερό βραχίωνα και οι πλευρές της γωνίας είχαν μήκος 0,05 μ. και πλάτος 0,005 μ. Στους 6 μήνες που έπρεπε κάποιος να βρίσκεται στο μέτωπο συνυπολογιζόταν και οι άδειες αλλά και ο χρόνος νοσηλείας.

Όμορφο και σε καλή κατάσταση Πάνο!

Ξέρεις μήπως πότε καταργήθηκαν κι αν αυτό έγινε βάσει Κανονισμού;

Σε φωτογραφίες διακρίνονται και στην περίοδο '40-'41 σε στολές εφέδρων, όχι όμως και των μόνιμων αξιωματικών, βετεράνων των Βαλκανικών ή/και του Α' ΠΠ.

     Γιώργο δυστυχώς δεν γνωρίζω πότε καταργήθηκαν αν καταργήθηκαν ποτέ. Ίσως ο κανονισμός για τις στολές του '37 να καθόριζε κάτι σχετικό. Πάντως δεν έχω δει φωτογραφία με αγγλικού τύπου χιτώνιο μετά το '37 σε μόνιμο και να φέρει το συγκεκριμένο διακριτικό. Είναι ένα σκοτεινό σημείο ακόμη.  

     Να φανταστείς ούτε ο Αρχιστράτηγος Παπάγος δεν το έφερε παρά το ότι ήταν γνωστό ότι  στα μετάλλια και τα λοιπά διακριτικά είχε μια ''αδυναμία''.

Το δεδομένο είναι ότι η χρήση τους από τους μόνιμους αξιωματικούς που δικαιούνταν να το φέρουν, σταμάτησε, καθώς όντως δεν εμφανίζονται σε καμιά φωτογραφία της περιόδου '36-'41, πλην των έφεδρων.

Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι ότι και το αντίστοιχο βρετανικό διακριτικό (ένα δείγμα εδώ http://steki-syllekton.gr/index.php?topic=17479.0 (http://steki-syllekton.gr/index.php?topic=17479.0) ) σταμάτησε να χρησιμοποιείται πολύ νωρίτερα, ήδη από το 1922.

Μια υπόθεση που μπορώ να κάνω, παραμένοντας όμως πάντα υπόθεση, ως προς το σκεπτικό, είναι ότι ειδικά μετά την πλήρη επικράτηση της βασιλικής παράταξης το 1935 και την ουσιαστική αποσύνθεση της βενιζελικής, οι βενιζελικοί αξιωματικοί που παρέμεναν σε υπηρεσία έφεραν πιθανόν περισσότερες γωνίες σε σχέση με τους βασιλικούς συναδέλφους τους. Η κατάργησή τους "έλυνε" πιθανόν το πρόβλημα. Η απόδοση σε "κόντρες" ίσως να φαίνεται "κουτσομπολίστικη", μην ξεχνάμε όμως τα γεγονότα του '35 και τις στάσεις των βασιλικών αξιωματικών στη Μ. Ανατολή, που οδήγησαν αρκετούς στα στρατόπεδα του Μερτζ Αγιούμ και του Σάμμιτ.

Επίσης ενδιαφέρον είναι ότι εμφανίζονται παρ' όλα αυτά, μαζί με το αντίστοιχο διακριτικό τραυματισμού σε φωτογραφίες του 1944, στις στολές αξιωματικών των Ταγμάτων Ασφαλείας. Βασικοί εισηγητές της δημιουργίας των Ταγμάτων βέβαια, οι Γονατάς και Πάγκαλος, κάτι που ίσως να εξηγεί και την "επαναφορά" των γωνιών.

Αν και μιλάμε υποθετικά, η κατινιά στον στρατό (και σε όλες τις δημόσιες υππηρεσίες) είναι κάτι υπαρκτό. Επιλέον, μπορεί στο ΕΣ να μην υπάρχει ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ, αλλά οι αντίστοιχοι Φωτοπουλαίοι βρίσκουν τρόπο να επιβάλλουν αποφάσεις στις κυβερνήσεις (και να νομοθετούν "αντ' αυτής")... ;-)

    Γιώργο συμφωνώ ότι η υπόθεση σου ενδέχεται να είναι και μια από τις αιτίες που καταργήθηκε το συγκεκριμένο διακριτικό, αλλά και οι αξιωματικοί τις βασιλικής παράταξης είχαν πολεμήσει στους Βαλκανικούς Πολέμους και πρόλαβαν και αρκετό διάστημα από την Μικρασιατική εκστρατεία, οπότε είχαν χρόνο να προσθέσουν ''γωνίες'', όχι όσες οι φιλοβενιζελικοί, αλλά αρκετές. Προσθέτοντας στην υπόθεση σου μπορώ να αναφέρω κάποιες ακόμη αιτίες ''κατάργησης'' όπως:

     - Το γεγονός ότι καθιερώθηκε από τον Βενιζέλο το 1918 άρα κόκκινο πανί για τους βασιλικούς,

     - Ότι καταργήθηκε από τον Βρετανικό (όπως έγραψες ήδη) και τον Γαλλικό Στρατό, οπότε και ο Ελληνικός Στρατός ακολούθησε τα πρότυπα της εποχής,

     - Το γεγονός ότι θύμιζε μια εκστρατεία χωρίς αίσιο τέλος

     - Την αποστράτευση μεγάλους μέρους από τους φέροντες αξιωματικούς για άλλους λόγους πέρα των πολιτικών.

        

Πολυ ωραιες επομιδες

Αγαπητέ Παύλε χωρίς να έχω πρόθεση να μειώσω την αξία των επωμίδων που μας παρουσιάζετε επιτρέψτε μου να σας εκφράσω την δική μου εκτίμηση περί των επωμίδων αυτών. Είναι όντως ΠΒ αντισυνταγματαρχου. Αλλά η χρονική τους οριοθέτηση δεν μπορεί να τοποθετηθεί  προ του 1924. Όντως το ΠΒ είχε πριν από τον κανονισμό του 1915 οριστικά ίδιον έμβλημα εκτυπωμένο στα κομβία και είναι αυτό το έμβλημα που αναφέρετε, χιαστί κανόνια υπό φλογοφόρου ροιάς. Τα οποία ήταν για την μεγάλη στολή, την μικρά στολή και την χακί , ήταν δε μερικώς πεπλατυσμένα και λεία για τις δύο τελευταίες. Τα κομβία που είναι καρφιτσωμένα στις επωμίδες που μας παρουσιάζετε είναι κατά την γνώση μου μεταγενέστερα, δηλαδή  της εποχής μετά το 1925 ως και το 1936. Τα κομβία τότε, ήταν όπως αυτά στις επωμίδες δηλαδή με περιμετρικό δακτύλιο και επι του δίσκου υπήρχαν παράλληλες διαγραμμίσεις επί των οποίων έθεταν το έμβλημα του πυροβολικού. Εκείνη την περίοδο μάλιστα (μετά το 1925) οι ανώτεροι αξιωματικοί έφεραν διακριτικούς αστέρες βαθμού οι οποίοι ήσαν μεγαλύτεροι από τους αστέρες των κατωτέρων αξιωματικών κάτι που δείχνει να ισχύει και για τις παρουσες επωμίδες. Για αυτούς τους λόγους τις τοποθετώ κατα την περίοδο της δημοκρατίας του μεσοπολέμου. 
Με σεβασμό Αρχιναύαρχος
( πρώην συλλέκτης και ερευνητής των Ελληνικών στρατιωτικών στολών)